Lipopotein (a) : Yeni bir lipit risk faktörü
Lipoprotein (a) nedir?
Lipoprotein (a) veya Lp (a), bir tür LDL (düşük yoğunluklu lipoprotein) yani “kötü kolesterol” türüdür. LDL’ler (kolesterol veya yağlar), damarlarınızda kan akışını yavaşlatan plak birikintileri oluşturabilir. Bu birikintiler, zamanla kanın tamamen durmasına neden olan tıkanıklıklara veya darlıklara yol açabilir. Daha da kötüsü, lipoprotein (a) kanınızın pıhtılaşmasını artırır ve oluşan pıhtıların çözülmesini zorlaştırır. Kan pıhtıları da hız tümsekleri gibidir. Ve lipoproteinden (a) kaynaklanan iltihaplanma, plaktaki hız tümseklerinin kırılarak açılmasını ve daha fazla kan pıhtısı oluşmasını sağlar.
Lipoprotein (a) genetik midir?
Evet. Lipoprotein (a) seviyenizi biyolojik ebeveynlerinizden aldığınız genler belirler. Çocukluk döneminizdeki lipoprotein (a) seviyeniz büyük olasılıkla yıllarca değişmeden kalır.
Lipoprotein (a) seviyemi nasıl öğrenebilirim?
Bir kan testi, lipoprotein (a) seviyenizi belirleyebilir. Ancak, bu testin yapılabilmesi için sağlık uzmanınızın özel bir talepte bulunması gerekebilir. Lipoprotein (a), standart kolesterol türlerini kontrol eden klasik lipid paneline dahil değildir.
Doktorunuz neden lipoprotein (a) seviyemi kontrol etmek isteyebilir?
Kalp hastalığı açısından yüksek risk altına sokan başka faktörlere sahipseniz, lipoprotein (a) seviyenizin kontrol edilmesinde fayda vardır. Bu faktörler şunları içerebilir:
- Biyolojik ailenizde kalp hastalığı öyküsü bulunması (özellikle birinci derece yakınlarda)
- Ailesel hiperkolesterolemi (bu duruma sahip kişilerin %30’undan fazlasında yüksek lipoprotein (a) bulunur).
- En son lipid paneli testinizde yüksek LDL seviyeleri.
- Erken yaşta koroner arter hastalığı öyküsü (siz veya ailenizde).
- Risk faktörlerinin yönetilmesine rağmen tekrarlayan kalp olayları (kalp krizi veya felç gibi).
- Ailenizde yüksek lipoprotein (a) seviyesi olan birinin bulunması.
Lipoprotein (a) kan testi sonuçlarımı neler etkileyebilir?
Menopoz ve bazı ilaçlar test sonuçlarınızı etkileyebilir. Bu ilaçlar şunlardır:
- Ağız yoluyla alınan östrojen takviyeleri.
- Niasin
Normal bir lipoprotein (a) seviyesi nedir?
Lipoprotein (a) için normal aralık, kandaki miktarın 30 miligram/desilitrenin (mg/dL) altında olmasıdır.
Hangi lipoprotein (a) seviyeleri risk taşımaktadır?
- Sınırda risk: 14-30 mg/dL.
- Yüksek risk: 31-50 mg/dL arası.
- En yüksek risk: 50 mg/dL’nin üzeri.
Bazı araştırmacılar, mg/dL gibi kütle birimleri kullanmak yerine, kanda kaç lipoprotein (a) partikülü olduğunu ölçmenin daha doğru olduğunu savunmaktadır. Bu ölçüm sonuçları nanomol/litre (nmol/L) cinsinden ifade edilir. Yüksek lipoprotein (a) seviyesi, 100 nmol/L’nin üzeri olarak kabul edilir.
Hangi ölçüm yönteminin kullanıldığını öğrenmek için sağlık uzmanınıza danışın.
Lipoprotein (a) seviyeniz yüksek olduğunda bu ne anlama gelir?
Yüksek lipoprotein (a) seviyesine sahipseniz, kardiyovasküler (kalp ve damar) hastalıklara yakalanma olasılığınız daha yüksek olabilir. Bu durum, diğer kolesterol değerleriniz normal olsa bile geçerli olabilir.
Araştırmalar, yüksek lipoprotein (a) ile şu sorunlar arasındaki bağlantıyı desteklemektedir:
- Kalp hastalığı
- Kalp krizi.
- Kalp yetmezliği
- Periferik arter hastalığı (PAD)
- Aort kapak darlığı (daralma)
- İnme
- Koroner arter hastalığı
Yüksek lipoprotein (a) seviyeleri ne kadar yaygındır?
Dünya genelinde insanların yaklaşık %20’sinde yüksek lipoprotein (a) seviyeleri bulunmaktadır.
Yüksek lipoprotein (a) belirtileri nelerdir?
Birçok kişide yüksek lipoprotein (a) belirtisi yoktur. Ancak, ailenizde bu duruma sahip biri varsa, sağlık uzmanınıza test yaptırmanız gerekip gerekmediğini sorun.
Lipoprotein (a) seviyemi nasıl düşürebilirim?
Araştırmacılar şu anda lipoprotein (a) seviyesini düşüren birçok ilaç üzerinde çalışmakta ve bu ilaçları test etmektedir. Ancak şu anda FDA veya EMA gibi kurumlarca onaylanmış ve rutin kullanımda olan bir ilaç yoktur.
Bununla birlikte, aşağıdakilerin yapılmasının genel kalp sağlığını korumanın yanı sıra yüksek lipoprotein a seviyelerinin yaratacağı riski azaltması beklenmektedir:
- Tütün ürünlerini kullanmayı bırakın.
- Düzenli olarak egzersiz yapın.
- Sağlıklı bir kiloda kalın.
- Kalp dostu gıdalar tüketin.
- Kan basıncınızı ve diyabetinizi yönetin.
- LDL kolesterolünüzü düşürün (ilaç ve yaşam tarzı değişikliği ile)
- Günlük hayatınızda stresi kontrol altına alın.
Sağlık uzmanım lipoprotein (a) seviyemi düşürmek için ne yapabilir?
Sağlık uzmanları, yüksek lipoprotein (a) seviyesini tedavi etmek için şu tedavileri uygulayabilir:
- Statinler
- PCSK9 inhibitörleri
- Aferez
