Koroner Arter Hastalığı Nedir?
Koroner arter hastalığı (KAH), kalbinize oksijen açısından zengin kan taşıyan koroner arterlerin daralması veya tıkanması durumudur. Bu durum, zamanla bu damarlarda kolesterol gibi maddelerin birikerek plak oluşturması ve kanın kalp kasınıza ulaşmasını sınırlamasıyla meydana gelir.
Bunu, iki şeritli bir yolun inşaat nedeniyle tek şeride düşmesine benzetebilirsiniz. Trafik akışı devam eder ama daha yavaş olur. KAH ile, plak bir kan pıhtısını tetikleyene kadar herhangi bir sorun fark etmeyebilirsiniz. Kan pıhtısı, yolun ortasındaki bir beton bariyer gibidir. Trafik durur. Benzer şekilde, kan kalbinize ulaşamaz ve bu bir kalp krizine neden olur.
KAH, yıllarca herhangi bir belirti göstermeyebilir ve siz bunu ancak bir kalp krizi yaşadığınızda fark edebilirsiniz. Bu yüzden KAH, “sessiz katil” olarak adlandırılır.
KAH’ın diğer adları arasında koroner kalp hastalığı (KKH) ve iskemik kalp hastalığı bulunur. Ayrıca, genel anlamda kullanılan “kalp hastalığı” terimi çoğu zaman KAH’ı ifade eder.
Koroner Arter Hastalığı Türleri
Koroner arter hastalığının iki ana türü vardır:
- Stabil İskemik Kalp Hastalığı:
Bu, kronik bir formdur. Koroner arterleriniz yıllar içinde yavaş yavaş daralır. Zamanla, kalbiniz oksijen açısından zengin kanı daha az alır. Bazı belirtiler hissedebilirsiniz, ancak bu durumla günlük hayatınıza devam edebilirsiniz. - Akut Koroner Sendrom:
Bu, ani gelişen ve tıbbi acil durum gerektiren bir formdur. Koroner arterdeki plak aniden yırtılır ve kan akışını engelleyen bir kan pıhtısı oluşturur. Bu ani tıkanıklık bir kalp krizine neden olur.
Koroner Arter Hastalığına Ne Sebep Olur?
Ateroskleroz, koroner arter hastalığına neden olur. Ateroskleroz, vücudunuzdaki arterlerde plak birikiminin yavaş yavaş artmasıdır. Plak, koroner arterlerinizde kan akışını etkilediğinde, koroner arter hastalığı gelişir.
Plak; kolesterol, atık ürünler, kalsiyum ve fibrin (kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan bir madde) gibi maddelerden oluşur. Plak arter duvarlarınız boyunca biriktikçe arterleriniz daralır ve sertleşir.
Plak arterlerinizi tıkayabilir veya zarar verebilir, bu da vücudunuzun belirli bir bölgesine kan akışını sınırlayabilir veya tamamen durdurabilir. Koroner arterlerde plak biriktiğinde, kalp kasınız yeterli kan alamaz. Bu nedenle, kalbiniz düzgün çalışabilmesi için ihtiyaç duyduğu oksijeni ve besinleri alamaz (miyokard iskemisi). Bu durum, göğüs rahatsızlığına (anjina) yol açar ve sizi bir kalp krizi riskine sokar.
Koroner arterlerinde plak birikimi olan kişiler genellikle vücutlarının başka bölgelerinde de plak birikimi yaşar. Bu, karotis arter hastalığı ve periferik arter hastalığı (PAD) gibi durumlara yol açabilir.
Belirtiler Nelerdir?
Koroner arter hastalığı uzun bir süre boyunca hiçbir belirti göstermeyebilir. Plak birikimi yıllar, hatta on yıllar alır. Ancak arterler daraldıkça hafif belirtiler fark edebilirsiniz. Bu belirtiler, kalbinizin vücudunuza oksijen açısından zengin kanı pompalamak için daha fazla çalıştığını gösterir.
Kronik KAH belirtileri şunları içerir:
- Stabil anjina:
En yaygın belirtidir. Stabil anjina, geçici göğüs ağrısı veya rahatsızlıktır ve belirli bir düzende gelir ve gider. Genellikle fiziksel aktivite sırasında veya duygusal stres anında fark edilir. Dinlenme veya nitrogliserin (anjina tedavisinde kullanılan bir ilaç) aldığınızda geçer. - Nefes darlığı (dispne):Bazı kişiler hafif fiziksel aktiviteler sırasında nefes darlığı hisseder.
Bazen koroner arter hastalığının ilk belirtisi bir kalp krizi olabilir.
Koroner Arter Hastalığı İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
Risk faktörleri temel olarak kontrol edilebilen ve kontrol edilemeyen risk faktörleri olmak üzere ikiye ayrılır:
Kontrol edilemeyen risk faktörleri:
- Yaş: Yaşlandıkça arterlerin zarar görme ve daralma riski artar.
- Doğum cinsiyeti: Erkeklerde koroner arter hastalığı riski genellikle daha yüksektir. Ancak kadınlarda risk menopozdan sonra artar.
- Aile öyküsü: Ailede kalp hastalığı öyküsü, koroner arter hastalığına yakalanma olasılığını artırır. Özellikle bir ebeveyn, kardeş veya çocuğun erken yaşta kalp hastalığı geçirdiği durumlarda risk daha yüksektir. Baba veya erkek kardeşte 55 yaşından önce, anne veya kız kardeşte 65 yaşından önce kalp hastalığı varsa risk daha fazladır.
Kontrol edilebilen risk faktörleri:
- Sigara: Sigara içiyorsanız bırakın. Sigara, kalp sağlığı için zararlıdır ve sigara içenlerde kalp hastalığı riski çok daha yüksektir. Pasif sigara dumanına maruz kalmak da riski artırır.
- Yüksek tansiyon: Kontrolsüz yüksek tansiyon, damarları sertleştirip daraltabilir ve ateroskleroza yol açabilir.
- Kolesterol: Kandaki fazla “kötü” kolesterol (LDL) ateroskleroz riskini artırabilir. “İyi” kolesterol (HDL) eksikliği de bu duruma yol açabilir.
- Diyabet
- Obezite
- Kronik böbrek hastalığı: Uzun süreli böbrek hastalığı, koroner arter hastalığı riskini artırır.
- Egzersiz eksikliği: Fiziksel aktivite kalp sağlığı için önemlidir. Egzersiz eksikliği, koroner arter hastalığı ve bazı risk faktörleri ile ilişkilidir.
- Aşırı stres: Duygusal stres, damarlara zarar verebilir ve diğer risk faktörlerini kötüleştirebilir.
- Sağlıksız diyet: Çok fazla doymuş yağ, trans yağ, tuz ve şeker içeren yiyecekler tüketmek koroner arter hastalığı riskini artırır.
- Alkol kullanımı: Aşırı alkol kullanımı, kalp kasına zarar verebilir ve diğer risk faktörlerini kötüleştirebilir.
- Uyku miktarı: Yetersiz veya aşırı uyku, kalp hastalığı riskini artırabilir.
Diğer Olası Risk Faktörleri:
- Uyku apnesi: Bu durum uyku sırasında solunumun durmasına ve yeniden başlamasına neden olur. Kan oksijen seviyelerinde ani düşüşlere yol açabilir. Kalp daha fazla çalışmak zorunda kalır ve tansiyon yükselir.
- Yüksek duyarlılıklı C-reaktif protein (hs-CRP): Vücutta bir iltihap olduğunda bu protein normalden daha yüksek seviyelerde ortaya çıkar. Koroner arterler daraldıkça, hs-CRP seviyesi de artar.
- Yüksek trigliserit: Kandaki bir tür yağdır. Yüksek seviyeler, özellikle kadınlar için koroner arter hastalığı riskini artırabilir.
- Yüksek homosistein seviyeleri: Bu madde vücudun protein yapımında ve dokuların korunmasında kullanılır. Ancak yüksek seviyeler koroner arter hastalığı riskini artırabilir.
- Preeklampsi: Bu gebelik komplikasyonu yüksek tansiyon ve idrarda artmış proteinle karakterizedir. İleride kalp hastalığı riskini artırabilir.
- Diğer gebelik komplikasyonları: Gebelik sırasında diyabet veya yüksek tansiyon, koroner arter hastalığı için bilinen risk faktörleridir.
- Bazı otoimmün hastalıklar: Romatoid artrit ve lupus gibi hastalıklara sahip kişilerde ateroskleroz riski artar.
Koroner Arter Hastalığının Komplikasyonları Nelerdir?
Koroner arter hastalığının en önemli komplikasyonu kalp krizidir. Bu, ölümcül olabilen tıbbi bir acil durumdur. Kalp kası, yeterince kan alamadığı için ölmeye başlar. Kan akışını tekrar sağlamak ve hayatınızı kurtarmak için acil tıbbi müdahale gereklidir.
Yıllar içinde koroner arter hastalığı, kalbinizi zayıflatabilir ve şu komplikasyonlara yol açabilir:
- Ritim bozuklukları (atriyal fibrilasyon gibi anormal kalp ritimleri).
- Kardiyak arrest (ani kalp durması).
- Kardiyojenik şok.
- Kalp yetmezliği.
Teşhis ve Testler
Koroner Arter Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Sağlık uzmanları, koroner arter hastalığını fiziksel muayene ve tanısal testler yoluyla teşhis eder.
Fiziksel muayeneniz sırasında doktorunuz:
- Kan basıncınızı ölçer.
- Stetoskop ile kalbinizi dinler.
- Yaşadığınız semptomları ve ne kadar süredir bu semptomlara sahip olduğunuzu sorar.
- Tıbbi geçmişiniz hakkında bilgi alır.
- Yaşam tarzınızla ilgili sorular sorar.
- Aile geçmişinizi öğrenmek ister. Özellikle biyolojik ebeveynleriniz ve kardeşleriniz arasında kalp hastalığı olan kişiler hakkında bilgi alır.
Bu bilgiler, doktorunuzun kalp hastalığı riskinizi belirlemesine yardımcı olur.
Hangi Testler Yapılır?
Doktorunuz, kalp fonksiyonlarınızı değerlendirmek ve KAH teşhisi koymak için aşağıdaki testlerden bir veya birkaçını önerebilir:
- Kan testleri.
- Kardiyak kateterizasyon (anjiyografi)
- Bilgisayarlı tomografi (BT) koroner anjiyografi.
- Kalp MRG (manyetik rezonans görüntüleme).
- Koroner kalsiyum taraması.
- Ekokardiyografi (eko).
- Elektrokardiyogram (EKG).
- Egzersiz stres testi.
- Göğüs röntgeni
Koroner arter hastalığının en önemli komplikasyonu kalp krizidir. Bu, ölümcül olabilen tıbbi bir acil durumdur. Kalp kası, yeterince kan alamadığı için ölmeye başlar. Kan akışını tekrar sağlamak ve hayatınızı kurtarmak için acil tıbbi müdahale gereklidir.
Yıllar içinde koroner arter hastalığı, kalbinizi zayıflatabilir ve şu komplikasyonlara yol açabilir:
- Ritim bozuklukları (atriyal fibrilasyon gibi anormal kalp ritimleri).
- Kardiyak arrest (ani kalp durması).
- Kardiyojenik şok.
- Kalp yetmezliği.
Koroner Arter Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Koroner arter hastalığının en önemli komplikasyonu kalp krizidir. Bu, ölümcül olabilen tıbbi bir acil durumdur. Kalp kası, yeterince kan alamadığı için ölmeye başlar. Kan akışını tekrar sağlamak ve hayatınızı kurtarmak için acil tıbbi müdahale gereklidir.
Yıllar içinde koroner arter hastalığı, kalbinizi zayıflatabilir ve şu komplikasyonlara yol açabilir:
- Ritim bozuklukları (atriyal fibrilasyon gibi anormal kalp ritimleri).
- Kardiyak arrest (ani kalp durması).
- Kardiyojenik şok.
- Kalp yetmezliği.
Koroner arter hastalığı tedavisi genellikle yaşam tarzı değişikliklerini, risk faktörlerinin yönetimini ve ilaçları içerir. Bazı insanlar prosedürlere veya cerrahi müdahalelere de ihtiyaç duyabilir. Doktorunuz, sizin için en uygun tedavi planını belirleyecektir. KAH’ın ciddi komplikasyonlarını önlemek için bu tedavi planını takip etmek önemlidir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Koroner arter hastalığının tedavisinde yaşam tarzı değişiklikleri önemli bir rol oynar. Bu değişiklikler şunları içerir:
- Sigara, elektronik sigara veya tütün ürünlerini kullanmayın.
- Kalp dostu bir diyet uygulayın: sodyum, doymuş yağ, trans yağ ve şeker oranı düşük gıdalar tüketin. Akdeniz tipi beslenme, kalp krizi veya inme riskini azalttığı kanıtlanmış en önemli beslenme şeklidir.
- Egzersiz yapın: Haftada beş gün, günde 30 dakika yürüyüş veya başka fiziksel aktiviteler hedefleyin. Yeni bir egzersiz programına başlamadan önce mutlaka doktorunuzla konuşun.
- Alkollü içecekleri sınırlandırın
Risk Faktörlerinin Yönetimi
Koroner arter hastalığına yönelik risk faktörlerini yönetmek, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir. Doktorunuzla birlikte aşağıdaki durumların kontrol edilebilmesi hayati öneme sahiptir:
- Diyabet.
- Yüksek tansiyon.
- Yüksek kolesterol
- Yüksek trigliseritler (hipertrigliseridemi).
- BMI’nin 25’ten yüksek olması.
İlaçlar
İlaçlar, koroner arter hastalığına bağlı risk faktörlerini yönetmenize ve semptomları tedavi etmenize yardımcı olabilir. Doktorunuz, aşağıdaki amaçlarla bir veya daha fazla ilaç reçete edebilir:
- Kan basıncınızı düşürmek.
- Kolesterol seviyenizi düşürmek.
- Stabil anjinayı yönetmek (örneğin, nitrogliserin ve ranolazin gibi ilaçlar).
- Kan pıhtısı riskinizi azaltmak.
Prosedürler ve Cerrahi Tedavi
Bazı kişiler, koroner arter hastalığını yönetmek için prosedürlere veya cerrahi müdahalelere ihtiyaç duyabilir. Bu müdahaleler şunları içerebilir:
- Perkütan Koroner Girişim (PCI): Bu yöntem, damarlarınızdaki darlık veya tıkanıklıkların anjiyografik kapalı yöntemlerle açılmasıdır. Genellikle el bileği yolu bazen de kasık atardamarından giriş yapılarak, koroner arterlere erişilir ve tıkalı /daralmış damar tedavi edilir.
- Bypass Cerrahisi: Cerrahi yöntem ile tıkalı/daralmış damarların tedavi edilmesidir.
Ne zaman doktora başvurmalı?
Doktorunuz, testler veya kontroller için ne sıklıkla gelmeniz gerektiğini size bildirecektir. Ancak, aşağıdaki durumlarda randevu tarihinizi beklemeden doktorunuzu arayın:
- Yeni başlayan veya değişen semptomlar yaşarsanız.
- İlaçlarınızdan kaynaklanan yan etkiler hissederseniz.
- Hastalığınız veya tedavi planınızla ilgili sorularınız veya endişeleriniz varsa.
Acil Servise Ne Zaman Gitmeliyim?
Kalp krizi veya inme belirtileriniz varsa 112’yi (veya yerel acil durum numaranızı) arayın. Bu durumlar hayatı tehdit eden tıbbi acil durumlardır ve hemen müdahale gerektirir. Belirtileri yazdırarak kolayca ulaşabileceğiniz bir yerde saklamanız faydalı olabilir. Ayrıca bu belirtileri aile ve arkadaşlarınızla paylaşarak gerekirse sizin adınıza 112’yi aramalarını sağlayabilirsiniz.
Doktoruma Hangi Soruları Sormalıyım?
Eğer koroner arter hastalığınız teşhis edilmediyse:
- Koroner arter hastalığı için risk faktörlerim neler?
- Riskimi azaltmak için ne yapabilirim?
- Benim için en önemli yaşam tarzı değişiklikleri neler?
- Riskimi azaltacak ilaçlar hangileri ve yan etkileri neler? Bu ilaçları ne kadar süre kullanmam gerekir?
Eğer koroner arter hastalığınız varsa:
- Hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için ne yapabilirim?
- Benim için en iyi tedavi planı nedir?
- Hangi yaşam tarzı değişikliklerini yapmalıyım?
- Hangi ilaçları kullanmam gerekiyor ve yan etkileri neler?
- Bir prosedür veya cerrahi müdahaleye ihtiyacım olacak mı? İyileşme süreci nasıl olacak?
- Önerebileceğiniz destek grupları veya kaynaklar var mı?
Tüm Koroner Arter Hastalarına Hekimlerinin Notu:
Koroner arter hastalığı teşhisi almak farklı duygular hissetmenize neden olabilir. Bu hastalığın neden ve nasıl geliştiğini anlamakta ve kabul etmekte zorlanabilirsiniz. Kendinizi üzgün hissedebilir ya da bu teşhisi almamak için geçmişte farklı kararlar almış olmamanız sebebi ile bu durumu yaşadığınızı düşünebilirsiniz. Ancak, geçmişte takılı kalmak yerine geleceğe odaklanmak atabileceğiniz en doğru ve güzel adım olacaktır.
Suçluluk veya pişmanlık duygularını geride bırakın ve bugünden itibaren kalp sağlığınızı geri kazanmak veya korumak için bir plan yapmaya başlayın. Doktorunuzla birlikte, sizin için uygulanabilir ve sürdürülebilir olan yaşam tarzı değişikliklerini hayata geçirin.
Girişimsel tedavi seçenekleri (anjiyografik yöntem ile veya cerrahi tedavi ile), ilaçlar ve bunların kalp sağlığınıza nasıl katkı sağlayacağı konusunda bilgi edinin. Hedeflerinizi belirleyin ve bu süreçte aileniz ve arkadaşlarınızın size nasıl destek olabileceğini paylaşın. Bu sizin yolculuğunuz, ancak unutmayın, bu süreçte yalnız değilsiniz.
