KOLESTEROL YÜKSEKLİĞİ VE KALP HASTALIKLARI
Hiperkolesterolemi nedir?
Hiperkolesterolemi, düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) veya kötü kolesterol seviyesinin çok yüksek olduğu bir lipid bozukluğudur. Bu durum, arterlerde yağ birikmesine (ateroskleroz) yol açar ve kalp krizi ile felç riskinizi artırır. Ateroskleroz, kardiyovasküler hastalıkların ana nedenidir ve dünyada en çok ölüme yol açan sorundur.
Hiperkolesterolemi nasıl tanımlanır?
Sağlık uzmanınızın hiperkolesterolemiyi nasıl tanımladığı, kardiyovasküler hastalık risk faktörlerinize bağlıdır. Uzmanlar aşağıdaki LDL seviyelerini yüksek olarak sınıflandırır:
- Diğer risk faktörleri olmadan 190 mg/dL veya üzeri.
- Bir büyük risk faktörü ile birlikte 160 mg/dL’nin üzerinde (örneğin hipertansiyonunuz varsa)
- İki majör risk faktörü ile birlikte 130 mg/dL’nin üzeri (örneğin hipertayonunuz var ve sigara içiyorsanız)
Kardiyovasküler olay riskinize bağlı olarak, hedef LDL-C seviyeniz 116 mg/dL’den 70 mg/dL’nin altına kadar değişebilir.
Risk faktörleri şunları içerir:
- Yaş
- Yüksek tansiyon
- Ailesel erken aterosklerotik kalp hastalığı öyküsü
- Diyabet
- Düşük HDL (iyi kolesterol) seviyeleri.
Hiperkolesterolemi ve hiperlipidemi aynı şey midir?
Hayır. Hiperkolesterolemi, yüksek LDL-C’ye odaklanan bir hiperlipidemi türüdür. Hiperlipidemi, kanda sadece LDL değil, yüksek seviyelerde yağ içeren çeşitli bozuklukları kapsar.
Hiperkolesterolemi kimleri etkiler?
LDL-C seviyenizin yüksek olma olasılığı aşağıdaki durumlarda daha fazladır:
- 40 yaşından büyükseniz
- Menopoz sonrası dönemdeyseniz
- Kadın cinsiyet (doğumdan)
- Güney Asya kökenli (Hint, Filipinli veya Vietnamlı) iseniz
Hiperkolesterolemi ne kadar yaygındır?
Hiperkolesterolemi oldukça yaygındır. Türkiye’de her on kişinin üçünde hiperkolesterolemi mevcuttur.
Hiperkolesterolemi vücudumu nasıl etkiler?
Hiperkolesterolemi, şu gibi kardiyovasküler sorunlara yol açabilir:
- Koroner arter hastalığı
- Periferik arter hastalığı
- Felç (inme)
Hiperkolesteroleminin belirtileri nelerdir?
Çoğu insanda hiperkolesteroleminin bir belirtisi yoktur. Ancak, şiddetli hiperkolesteroleminiz varsa, göz kapağı derinizde kolesterol birikintileri (ksantelazma) veya bağ dokuda (ksantom) kolesterol birikimi görülebilir. Ayrıca gözünüzde kolesterol bulunabilir. Buna kornea arkusu denir. Tüm bunlar nadiren de görülse, dikkatli bir hekimin fizik muayenesi ile ortaya konabilir.
Hiperkolesteroleminin nedenleri nelerdir?
Hiperkolesteroleminin nedenleri şunları içerir:
- Genetik (saf veya ailesel hiperkolesterolemi).
- Doymuş ve/veya trans yağlar açısından zengin bir diyet.
- Hipotiroidizm.
- Kronik böbrek yetmezliği.
- Nefrotik sendrom
- Bazı ilaçlar (siklosporin, HIV-proteaz inhibitörleri, steroidler)
Hiperkolesterolemi nasıl teşhis edilir?
Yıllık fiziksel muayenenizde, doktorunuz genellikle:
- Tıbbi geçmişinizi ve ailenizin sağlık durumunu sorgular.
- Fiziksel muayene yapar.
- Genellikle açlık sonrası yapılan bir lipid paneli kan testi ister.
Hiperkolesterolemi nasıl tedavi edilir?
Hiperkolesterolemi tedavisinde LDL seviyesini düşürmek, kalp hastalığını önlemek için önemlidir. Bunun için şu yollar izlenebilir:
- Uygun beslenmek (doktorunuzun tavsiye edeceği şekilde)
- Düzenli egzersiz yapmak
- Stres seviyesini düşürmek
- Kolesterol düşürücü ilaçlar almak.
- Tütün ürünlerinden uzak durmak.
- Yüksek tansiyon ve kan şekerini kontrol altında tutmak.
- Lipoprotein aferezi yaptırmak (ciddi hiperkolesterolemi için).
Hiperkolesterolemi hastası beslenmesinde nelere dikkat etmelidir?
- Daha fazla meyve, sebze ve tam tahıl yemeli
- Süt ürünleri, bazı et türleri (kırmızı et gibi) ve tatlılar gibi doymuş yağ oranı yüksek yiyecekleri daha az tüketmeli
- Daha az alkol tüketmeli
Hiperkolesterolemi tedavisinde hangi ilaçlar kullanılır?
Hiperkolesterolemi ilaçları şunlardır:
- Statinler
- Ezetimib
- PCSK9 inhibitörleri.
- Safra asidi bağlayıcıları
- Niasin
- Bempedik asit
Ailesel hiperkolesterolemisi olan kişiler için uzmanlar başka ilaçlar da reçete edebilir.
Tedavinin yan etkileri
Her ilacın yan etkileri olabilir, ancak kolesterol düşürücü ilaçların faydaları onları kullanmayı değerli kılar.
Olası yan etkiler şunlardır:
- Kabızlık veya ishal
- Kaslarınızda veya eklemlerinizde ağrı
- Karaciğer enzimlerinizde yükseklik
- Mide rahatsızlığı
- Baş ağrısı
Tedaviden ne kadar sonra sonuçları görürüm?
İlaç kullandıktan 8 ila 12 hafta sonra, sağlık uzmanınız sonuçlarınızı görmek için başka bir lipid paneli testi yapar. Eğer değerleriniz iyileşmezse, doz artırımı yapabilir, farklı bir kolesterol düşürücü ilaca geçebilir veya ikinci bir ilaç reçete edebilir.
Hiperkolesterolemi riskimi nasıl azaltabilirim?
Sağlıklı bir yaşam tarzıyla riskinizi azaltabilirsiniz. Bunun için:
- Egzersiz yapın
- Sağlıklı bir kiloda kalın.
- Az yağlı yiyecekler tüketin
- Tütün ürünlerinden uzak durun.
Hiperkolesterolemiye sahipsem bireysel olarak yaşam planımı nasıl yapmalıyım?
Yüksek LDL seviyenizi hayatınızın geri kalanında yönetmeniz gerekecek. Ancak sağlıklı alışkanlıkları rutininizin bir parçası haline getirdiğinizde, bunları düşünmek zorunda kalmazsınız. Küçük adımlarla başlayabilirsiniz, örneğin haftada bir etsiz bir akşam yemeği yiyerek veya akşam yemeğinden sonra günlük bir yürüyüş yaparak. Doymuş veya trans yağ oranı düşük yiyecekler satın alabilir ve her zaman sağlıklı yiyecekler bulundurabilirsiniz. Ayrıca, daha önce hiç yemediğiniz sebzeleri deneyerek bitki bazlı diyetinize çeşitlilik katabilirsiniz. Bunlar dışında:
- Doktorunuzun verdiği ilaçlar aksatmayın.
- Haftanın en az 5 günü egzersiz yapın.
- Egzersiz yapmadığınız diğer zamanlarda da hareketsizlikten kaçının ve fiziksel olarak aktif olun.
- Tütün ürünlerinden uzak durun.
Hiperkolesterolemi tedavi edilmezse ne olur?
Eğer hiperkolesteroleminizi tedavi etmezseniz, ateroskleroz gelişebilir. Bu, arterlerin tıkanmasına yol açarak kalp krizi, bacak damar tıkanıklığı veya geçici/kalıcı felçler geçirmenize neden olabilir. Daha sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemeye başlarsanız, LDL seviyenizi düşürebilirsiniz. Bunu yapmak kalp krizi ve felç riskinizi de azaltır. Birçok tıbbi çalışma, hiperkolesterolemiyi yöneten kişilerin olumlu sonuçlar aldığını göstermiştir.
Sağlık uzmanımı ne zaman görmeliyim?
Sağlık uzmanınızla düzenli kontrollerinize devam edin. Aşağıdaki durumlarda bilgilendirin:
- Kolesterol düşürücü ilacınız işe yarıyor mu?
- Kolesterol düşürücü ilaçlardan herhangi bir yan etki yaşıyor musunuz?
- Önerilerini takip ediyor musunuz?
Eğer kötü bir yan etki yaşıyorsanız, uzmanınız sizi farklı bir ilaca yönlendirebilir. Ayrıca, kolesterolünüzün normal seviyede olduğundan emin olmak için düzenli kontroller yapmak isteyebilirler.
Doktorunuza hangi soruları sormalısınız?
- Kolesterolümü iyileştirmek için hangi tür egzersizleri yapmalıyım?
- Tütün ürünlerini bırakmam için bir program önerir misiniz?
- Diyetim konusunda bana yardımcı olacak bir diyetisyen önerebilir misiniz?
