Hipertrigliseridemi nedir?
Hipertrigliseridemi (trigliserit yüksekliği) kanınızda çok fazla trigliserid bulunması durumudur. Trigliseridler, vücudunuza enerji sağlayan lipitlerdir (yağlardır). Bazı trigliseridleri yediğiniz yiyeceklerden (örneğin tereyağı ve yağlar) alırsınız. Ayrıca, ihtiyaç duyduğunuzdan fazla kalori tükettiğinizde, vücudunuz bu kalorileri trigliseridlere dönüştürür. Vücudunuz, enerjiye ihtiyaç duyduğunda bu trigliseridleri kullanabilir. Bu nedenle, trigliseridler enerji sağlayan önemli yağlardır. Ancak yüksek trigliserid seviyeleri kardiyovasküler hastalık riskinizi artırır. Bu nedenle hipertrigliseridemi hakkında bilgi sahibi olmak ve seviyelerinizi düşük tutmak önemlidir.
Kanda trigliserit düzeyleri hangi seviyelerde olmalıdır? Hangi seviyelerin üzerinde tehlikelidir?
Yetişkinlerde normal bir trigliserid seviyesi 150 miligram/desilitrenin (mg/dL) altındadır. 100 mg/dL’nin altındaki trigliserid seviyesi idealdir. Trigliserid ölçümünün açlık durumunda yapılması önemlidir.
Hipertrigliseridemi, trigliserid seviyenizin 150 mg/dL veya daha yüksek olması anlamına gelir.
Aşağıdaki tablo, yetişkinler için açlık trigliserid seviyelerine yönelik kılavuzları göstermektedir:
Normal trigliserid | 150 mg/dL’nin altında |
Sınırda yüksek trigliserid | 150 – 199 mg/dL |
Yüksek trigliserid | 200 – 499 mg/dL |
Çok yüksek trigliserid | 500 mg/dL veya daha yüksek |
Hedef aralık çocuklar ve gençler için farklıdır. 10-19 yaş arasındaki çocuklarda normal açlık trigliserid seviyesi 90 mg/dL’nin altındadır. Eğer çocuğunuzun trigliserid seviyesi yüksekse, seviyeyi nasıl düşürebileceğiniz konusunda sağlık uzmanıyla konuşun.
Şiddetli hipertrigliseridemi nedir?
Şiddetli hipertrigliseridemi, trigliserid seviyenizin 500 mg/dL veya daha yüksek olmasıdır. Şiddetli hipertrigliseridemi olan kişiler, akut pankreatit riskinin artmasıyla karşı karşıyadır. Bu, tıbbi müdahale gerektiren pankreas iltihabıdır.
Hipertrigliseridemi ciddi midir?
Hipertrigliseridemi önemlidir ve tedavi edilmesi gerekir. Ancak çoğu durumda tıbbi bir acil durum değildir. Sağlık uzmanınız, trigliserid seviyenizi düşürmenize yardımcı olmak için sizinle birlikte çalışacaktır. Bunu yapmak, kalbinizi veya pankreasınızı etkileyen komplikasyonlardan kaçınmanıza yardımcı olabilir.
Hipertrigliseridemi yüksek kolesterol (hiperkolesterolemi) ile aynı mıdır?
Hayır, hipertrigliseridemi yüksek kolesterol ile aynı değildir. Bunlar iki farklı durumdur. Ancak her ikisi de kanınızdaki lipit seviyeleriyle ilgilidir.
Lipitler, vücudunuzda önemli görevler yapan yağlı maddelerdir.
Trigliseridler ve kolesterol, lipitlerin iki farklı türüdür ve her ikisi de kanınızda lipoproteinler içinde taşınır.
Hipertrigliseridemi, kanınızda çok fazla trigliserid olması anlamına gelir. Hiperkolesterolemi ise kanınızda çok fazla kolesterol bulunması durumudur.
Hipertrigliseridemi olan birçok kişide toplam kolesterol de yüksektir. Hipertrigliseridemi, aşağıdaki kolesterol değerlerine de sahipseniz özellikle tehlikelidir:
- Düşük HDL (“iyi”) kolesterol.
- Yüksek LDL (“kötü”) kolesterol.
Sağlık uzmanınızla bu değerlerin ne anlama geldiğini ve nasıl sağlıklı bir aralığa geri döndürülebileceğini konuşun.
Hipertrigliseridemi ne kadar yaygındır?
Türkiye’deki yetişkinlerin yaklaşık %35’inde yüksek trigliserid seviyeleri (150 mg/dL’nin üzerinde) vardır. Ancak yaşlandıkça riskiniz artar.
Hipertrigliserideminin belirtileri nelerdir?
Çoğu hipertrigliseridemi hastasının belirgin bir belirtisi yoktur. Ancak ciddi hipertrigliseridemi olan kişilerde ksantomlar gelişebilir. Ksantomlar, lipitlerin cildinizin altında birikmesiyle oluşan deri kabarcıklarıdır. Genellikle göz kapaklarınızın çevresinde görülür. Ancak dizlerinizde, dirseklerinizde veya avuç içlerinizde de ortaya çıkabilirler.
Hipertrigliseridemiye ne sebep olur?
Hipertrigliserideminin birçok nedeni vardır, bunlar şunları içerir:
- Yaşam tarzı faktörleri (beslenme şekli, hareketsizlik, alkol tüketimi)
- Altta yatan tıbbi durumlar
- İlaçlar
- Genetik lipit bozuklukları
Trigliseridlerinizi yükseltebilecek yaşam tarzı faktörleri
Yaşam tarzı faktörleri trigliserid seviyeniz üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir. Çünkü vücudunuz fazla kalorileri trigliseridlere dönüştürür. Dolayısıyla, vücudunuzun hemen kullanmadığı şekerleri, yağları veya alkolü tüketiyorsanız trigliseridleriniz yükselebilir.
Yüksek trigliseridlere yol açabilecek faktörler şunlardır:
- Çok fazla alkol tüketmek
- Çok fazla rafine karbonhidrat (örneğin beyaz ekmek) veya şeker tüketmek
- Çok fazla doymuş yağ tüketmek
- Yeterince hareket etmemek (sedanter yaşam tarzı)
Trigliseridlerinizi yükseltebilecek tıbbi durumlar
Birçok farklı tıbbi durum trigliseridlerinizi yükseltebilir. Bunlar şunları içerir:
- Diyabet
- Hipotiroidi
- İnsülin direnci
- Böbrek hastalığı
- Karaciğer hastalığı
- Lupus
- Metabolik sendrom
- Nefrotik sendrom
- Aşırı kilo veya obezite
- Romatoid artrit
Kadınlar ve doğumda kadın olarak atanmış kişiler (AFAB) için ek risk faktörleri şunlardır:
- Menopoz
- Hamilelik (özellikle üçüncü trimesterde)
Trigliseridlerinizi yükseltebilecek ilaçlar
Bazı ilaçlar trigliserid seviyelerinin yükselmesine neden olabilir. Bu ilaçlar şunlardır:
- İkinci nesil antipsikotik ilaçlar (klorazepat ve olanzapin gibi)
- HIV tedavisinde kullanılan antiretroviral (ART) proteaz inhibitörleri
- Beta blokerler (seçici olmayan)
- Kortikosteroidler
- Siklofosfamid
- Oral östrojen
- Tamoksifen
- Tiyazid diüretikler
Bir ilaç trigliseridlerinizi yükseltiyorsa, sağlık uzmanınız bu duruma bir çözüm bulabilir. Bu çözüm, dozajınızı değiştirmek veya başka bir ilaca geçmek olabilir. Ancak bir ilacı bırakmadan önce mutlaka sağlık uzmanınızla konuşun.
Genetik Lipit Bozuklukları
Lipit bozuklukları hem trigliseridlerinizi hem de kolesterolünüzü etkileyebilir. Örnekler şunları içerir:
- Ailesel kombine hiperlipidemi: Yüksek trigliseridler, yüksek LDL kolesterol ve düşük HDL kolesterol.
- Ailesel hipertrigliseridemi (tip IV ailesel dislipidemi): Yüksek trigliseridler.
- Ailesel disbetalipoproteinemi (tip III hiperlipoproteinemi): Yüksek trigliseridler ve yüksek toplam kolesterol.
- Ailesel şilomikronemi sendromu (FCS): Trigliserid seviyeleri 1.000 mg/dL’nin üzerinde.
Genellikle birçok faktör hipertrigliseridemiyi birlikte tetikler. Örneğin, genetik bir bozukluğunuz ve buna ek olarak yaşam tarzı faktörleriniz olabilir. Sağlık uzmanınız, yüksek trigliseridlerinize neyin neden olduğunu belirleyecek ve en iyi tedavi yöntemlerini önerecektir.
Hipertrigliseridemi nasıl teşhis edilir?
Sağlık uzmanları, hipertrigliseridemiyi fiziksel muayene ve kan testi ile teşhis eder.
Hipertrigliseridemi teşhisi için fiziksel muayene
Sağlık uzmanınız, sağlık durumunuz hakkında daha fazla bilgi edinmek için fiziksel bir muayene yapacaktır. Ayrıca şu konularda sizinle konuşacaktır:
- Kalp hastalığı, yüksek kolesterol ve yüksek trigliseridlere dair aile geçmişi.
- Yaşam tarzı faktörleri (örneğin alkol ve tütün kullanımı).
- Tıbbi geçmişiniz.
- Kullandığınız ilaçlar.
Bu bilgiler, sağlık uzmanınızın hipertrigliseridemiye neden olabilecek olası faktörleri belirlemesine yardımcı olacaktır. Ayrıca, kardiyovasküler hastalık riskinizi değerlendirmesine olanak tanır.
Hipertrigliseridemi teşhisi için testler
Hipertrigliseridemi teşhisi için lipit paneli adı verilen yaygın bir kan testi kullanılır. Bu test, trigliseridlerinizi ve kolesterol seviyelerinizi ölçer.
Sağlık uzmanınız, kan testi öncesinde 10 ila 12 saat boyunca aç kalmanızı isteyebilir. Aç kalmak, su dışında herhangi bir yiyecek veya içecek tüketmemeniz anlamına gelir. En doğru sonuçları alabilmek için sağlık uzmanınızın talimatlarını izleyin.
Hipertrigliseridemi için en iyi tedavi nedir?
Hipertrigliseridemi tedavisi şunları içerir:
- Yaşam tarzı değişiklikleri.
- İlaç tedavisi.
- Yüksek trigliseridlerinize neden olan altta yatan durumların tedavi edilmesi
Bu yaklaşımlardan birini veya daha fazlasını uygulamanız gerekebilir. Sağlık uzmanınız sizin için en iyi tedavi planını önerecektir.
Trigliseridlerinizi düşürmek için yaşam tarzı değişiklikleri
Genel olarak tedavi, yaşam tarzı değişiklikleri ile başlar. Öneriler şunlardır:
- Alkol tüketiminden kaçının
- Rafine karbonhidratlar ve şekerlerden uzak durun
- Omega-3 yağ asitleri içeren balıklar başta olmak üzere daha fazla deniz ürünü tüketin
- Daha sık egzersiz yapın
- Fazla kilolardan kurtulmak için kalori alımınızı azaltın
- Doymuş yağ ve trans yağ yerine daha sağlıklı yağları tercih edin
Hipertrigliseridemi ilaçları
Trigliserid seviyelerinizi düzenlemeye yardımcı olması için ilaçlara da ihtiyacınız olabilir. İlaç tedavisi, özellikle ciddi hipertrigliseridemi olan kişiler için önemlidir. Sağlık uzmanınızın reçete edebileceği ilaçlar şunlardır:
- Fibratlar (örneğin fenofibrat).
- Reçeteli omega-3 yağ asitleri (örneğin ikosapent etil – IPE).
- Statinler.
Hipertrigliserideminin Altta Yatan Nedenlerinin Tedavisi
Sağlık uzmanınız, altta yatan nedenleri tedavi etmek için sizinle birlikte çalışacaktır. Amaç, trigliserid seviyenizin normal düzeye dönmesine yardımcı olacak düzenlemeler yapmaktır. Bir tıbbi durumu yönetmek için yeni ilaçlara ihtiyacınız olabilir veya mevcut ilaç tedavinizde değişiklikler gerekebilir. Tedavi planınız hakkında sorularınız veya endişeleriniz varsa, sağlık uzmanınıza danışın.
Hipertrigliseridemiyi nasıl önleyebilirim?
Bazı nedenler değiştirilemez (örneğin yaşlanma veya belirli tıbbi durumlar). Ancak günlük yaşamınızda hipertrigliseridemiyi önlemek için yapabileceğiniz birçok şey vardır:
- Kalp dostu bir diyet uygulayın.
- Hareketli olun. Bu, planlı egzersizleri ve günlük rutininiz sırasında daha fazla hareket etmeyi içerir.
- Sağlıklı bir kiloda kalın.
- Alkol tüketimini sınırlayın (kadınlar ve kadın olarak atanan bireyler için günde bir içki, erkekler ve erkek olarak atanan bireyler için günde iki içki).
- Şeker ve rafine karbonhidratları azaltın.
- Trigliseridlerinizi yönetmek için sağlık uzmanınızdan kaynaklar isteyin.
Hipertrigliseridemi olan kişiler için sağlık seyri nasıldır?
Prognozunuz hakkında sağlık uzmanınızla konuşun. Görünümünüz, şu gibi birçok faktöre bağlıdır:
- Hipertrigliserideminizin nedenleri
- Trigliserid seviyeniz
- Altta yatan tıbbi durumlarınız
Unutmayın ki hipertrigliseridemi yaygın bir durumdur ve yalnız değilsiniz. Birçok insan, sağlık uzmanlarının tedavi planını takip ederek trigliserid seviyelerini yönetmektedir.
Sağlık uzmanımı ne zaman görmeliyim?
Yıllık kontroller için sağlık uzmanınızı ziyaret edin. Sağlık uzmanınızın önerdiği diğer randevuları da takip edin. Sorularınız veya endişeleriniz olduğunda istediğiniz zaman sağlık uzmanınıza danışın.
Sağlık uzmanıma hangi soruları sormalıyım?
Durumunuz, nedenleri ve mevcut tedaviler hakkında olabildiğince fazla bilgi edinmek önemlidir. Sağlık uzmanınıza şu soruları sormayı düşünün:
- Trigliserid değerlerim ne anlama geliyor?
- Yüksek kolesterolüm de var mı?
- Yüksek trigliseridimin nedeni nedir?
- Trigliseridimi nasıl düşürebilirim?
- Kardiyovasküler hastalık riskim nedir?
- Benim için en uygun egzersiz türleri nelerdir?
- Bir diyetisyenle görüşmeli miyim?
Acil servise ne zaman gitmeliyim?
Şu belirtilere sahipseniz 112’yi veya yerel acil durum numaranızı arayın:
- Karın ağrısı: Akut pankreatit geçiriyor olabilirsiniz.
- Göğüs ağrısı veya nefes darlığı: Kalp krizi geçiriyor olabilirsiniz.
- İnme belirtileri: Geçici veya kalıcı felç geçiriyor olabilirsiniz)
Hipertrigliseridemi, bu ciddi komplikasyonların riskini artırır. Bu nedenle, belirtiler hakkında bilgi sahibi olmak ve bunları yaşarsanız hemen yardım istemek önemlidir.
Hekiminizin notu:
Hipertrigliseridemiyi yönetmek ekstra çaba gerektirir. Ancak bu çaba zamanınıza değecektir. Günlük yaşamınızda değişiklikler yapmanız gerekebilir ve bu değişiklikler bazen zor gelebilir. Ancak küçük adımlarla başlayın. Küçük değişiklikler bile kalp sağlığınız üzerinde büyük bir etki yaratabilir. Hedeflerinize ulaşmanıza yardımcı olacak kaynaklar ve destek grupları için sağlık uzmanınızdan yardım isteyin.
